Sady tradycyjne w Europie

Przez wieki rolnicy z Europy Zachodniej i z regionu Morza Śródziemnego stworzyli odrębne systemy rolno-leśne: żywopłoty, łąki, sady tradycyjne, gaje kasztanowe lub oliwne. Drzewa mogą stanowić podstawę produkcji rolnej (np. oliwki, jabłonie, kasztany, zielony dąb) lub być wykorzystywane przemysłowo (np. dąb, buk, jesion). Europejskie systemy rolno-leśne są na północy ograniczone przez lasy borealne, na wschodzie przez stepy, a na zachodzie i południu przez morze. Projekt ESTO koncentruje się na jednym rodzaju tych systemów: sadach tradycyjnych.

W Europie, w latach 1930-1950, sady zajmowały obszar około 2 mln hektarów, głównie we Francji i w Niemczech, lecz także w Szwajcarii, Austrii, Polsce, Anglii, Belgii, Hiszpanii i na Słowenii. Drzewa sadzono zwyczajowo na gruntach ornych i użytkach zielonych. W latach 1960-2000 system upraw rolnych zmienił się zasadniczo, co spowodowało, że ponad połowa sadów została wycięta. Dzisiaj tradycyjne sady  rosną jedynie na trwałych użytkach zielonych, utrzymywanych poprzez koszenie lub wypas zwierząt (głównie bydła i owiec). Owoce (jabłka, gruszki, śliwki, wiśnie) przetwarzane są na różnego rodzaju produkty: cydr, sok, ocet, calvados, konfitury. Część tych produktów trafia do sprzedaży bezpośredniej, często pod różnymi nazwami (produkcja ekologiczna,  chronione oznaczenie pochodzenia lub jako produkty z  sadu tradycyjnego).  

Sad tradycyjny to mały wkład finansowy i mały nakład pracy, ale za to wysoka bioróżnorodność i estetyka krajobrazu. Niska produkcja  (10t jabłek/ha) w porównaniu z sadami wyspecjalizowanymi (30-50t /ha) jest rekompensowana wysoką jakością owoców, długowiecznością drzew  oraz  wykorzystaniem sadu  jako użytku zielonego.

Opłacalność tego systemu może być wysoka pod warunkiem, że rolnik przetwarza swój produkt i promuje w ramach sprzedaży bezpośredniej.

Sady tradycyjne są bogatymi ekosystemami, są miejscem siedlisk dla ptaków (owadożernych i drapieżnych), drobnych ssaków i owadów - zarówno szkodników jak i pożytecznych – jak dzikie zapylacze czy bzygi i biegaczowate -  rola tych ostatnich w zwalczaniu szkodników upraw jest niezastąpiona. Sady tradycyjne są archetypem zrównoważonego rolnictwa: mały wkład finansowy, pozytywny wpływ na środowisko i produkt wysokiej jakości.

Sady tradycyjne, tak jak wszystkie inne rolnicze praktyki i systemy, zmieniały się w zależności od potrzeb, technologii, wiedzy i sytuacji społecznej. Uszlachetniano odmiany drzew owocowych,  udoskonalono  techniki ochrony, jakość produktów byłą coraz lepsza:  Tradycyjne sady były zakładane z myślą o pozyskaniu dobrych owoców, odpowiedniego surowca do przetwórstwa, ale również  paszy dla zwierząt gospodarskich.